ساقیا در گردش آور جام را ہاں! جوابے گردشِ ایّام را پائے خود مانُوس کن با خارو سنگ خوش بنہ در راہِ الفت گام را گشت دل دیوانہ و زنجیر گفت گیسوئے آں یارِ گُل اندام را پختہ اے باید بہ راہِ عاشقی بر نہ تابد عشق طبعِ خام را چوں تُرا جو ئیم در ہر خاص و عام خاص پنداریم ما ہر عام را من برائے دانہ کے اُفتم بہ دام از رہم صیّاد بر چیں دام را نامہ بر! سوزِ دلم ہمراہ گیر گر بہ اُو از من بَری پیغام را آخر از لوحِ ضمیرِ خود نصیؔر محو کردم حرفِ ننگ و نام را (عرشِ ناز)۔۔۔
مزیدرُوئے یارِ خود بنگر اصلِ مدّعا اینست از خدا طلب اُو را حاصلِ دعا اینست نسخۂ زمن بشنو در رہِ محبت دَو خاکِ پائے جاناں شو جانِ کیمیا اینست در عیوبِ خود بیند چشم از جہاں بندو عیب دیگراں پوشد بندۂ خدا اینست خوشۂ وفا چیند راہِ آشتا بیند مردِ خوش ادا این و پیکر وفا اینست ہر چہ از خدا آید دم مزن مکن شکوہ خم جبینِ خود گرداں شیوۂ رضا اینست سلطنت اگر خواہی باش بندۂ شا ہے زیرِ دامنش بنشیں ظلِّ صد ہما اینست در محبّتِ جاناں اے نصیؔر تُو یکسر خویش را فنا گرداں معنیٔ بقا اینست (عرشِ ناز)۔۔۔
مزیدعجب لذّت تماشائے تو دارد جہانِ دل تمنّائے تو دارد زحیرت پا بہ گِل ہر سروِ بُستاں چہ رفعت قدِّ زیبائے تو دارد عرق ریز است جامِ مے ز حُجلت چہ مستی چشمِ شہلائے تو دارد معطّر شد مشام ِ جاں ز بُوئے کہ گیسوئے دلآرائے تو دارد خوشا آں دل کہ باشد محوِ یادت خوشا آں سرکہ سودائے تو دارد نباشد سہل ترکِ آرزویت دلم ہر دم تقاضائے تو دارد نصؔیر کشتۂ تیغ ِ فراقت بہ دل حسرت زلبہائے تو دارد (عرشِ ناز)۔۔۔
مزیدخبرے گرت بہ مشامِ جاں زمقامِ عشق و و فارسد بخُدا نگاہِ تو از فنا جِۂد و بہ مُلکِ بقا رسد بہ چساں ز خود مَنَشی رسم محریمِ بزمِ جلالِ اُو بہ ہزار حیلۂ جستجو بدریکہ پیک ِ صبا رسد ہمہ سر بہ جیب ِ تَحیُّرم کہ شوم دو چارِ حقیقتے پئے حلِّ عقدۂ ہستیم نظرے کجاست کہ تا رسد اثرے گرفتہ ازیں سخن کہ من از خمیر ِ ہمیں گِلَم چہ شود پیامِ مروّتے اگر از شہے بہ گدا رسد تو گراں محیطِ حقیقتی ز فریبِ مدحِ جہاں گذر ز سبک سری غلط است اگر چو غبار سر بہ ہوا رسد بنشیں براہِ خود آگہاں بہ اُمیدِ چشِم عنایتے بود آنکہ آئینۂ دلت زنگاہِ شاہ بہ جِلا رسد چہ کشی نؔصیر غمِ طلب بنشیں بزاویۂ ادب ہمہ جا اگر نرسیدہ ای سخن ِ خُوشت ہمہ جارسد (عرشِ ناز)۔۔۔
مزیدچہ گویمت دوش آمداز درچہ عشوہ ریزے چہ فتنہ کارے رفیق جوئے ، شفیق خوئے، دقیق موئے، حسین نگارے بلند ہوشے، سپند جوشے، ادا فروشے، چمن بدوشے شگفتہ کامے، خجستہ نامے، کرشمہ دامے، فریب کارے بجلوہ شا ہے، بچہرہ ما ہے، جواں نگا ہے، جہاں پنا ہے بہ لب عقیقے بہ دل رقیقے بہ خُو خلیقے ، بہ رخ بہارے چو گفتمش اے دو دیدہ قرباں مگر ربودی تو راحت ِ جاں بگفت از راہِ بے نیازی دریں نداریم اختیارے بگفتمش ایں چہ شد کہ یکسر نماند در شورشِ حیاتم بہ لب نوائے،بہ سر ہوائے ،بہ سینہ آہے ، بہ دل قرارے اگر چہ دامن کشیدہ از من ولے فتادم بپائے نازش بگفتمش ، زحمت علاجےِ ، تبسّمے کرد و گفت ، آرے اگر تو خواہش ز سازِ ہستی رسی بہ آہنگِ نغمۂ کُن الاپ در وجد گاہ۔۔۔
مزیدوار فتگی و مستی در عہدِ شباب اَولیٰ در دورِ گُل و لالہ دورِ مئے ناب اَولیٰ اے زاہدِ ظاہر بیں! بیہودہ چہ می لافی از زُہد ِ ریا باشد یک جُرعہ شراب اَولیٰ من رندِ سیہ مستم وعظِ تو نمی فہمم از موعظہ و تلقیں آہنگ ِ رَباب اَولیٰ در میکدۂ ہستی رقصیم سر مستی کایں عمُرِ گرا نمایہ وقفِ مئے ناب اَولیٰ از خرقۂ سالوسے، وذ سُبحۂ تزویرے مِینا و قَدَح بہتر ، طاؤس و رَباب اَولیٰ از چشمِ و فاکیشاں اے دوست چہ پوشی رُو کز دیدۂ نا محرم ایں شرم و حجاب اَولیٰ ہر ذرّہ براہِ اُو دارد خبر از منزل در چشمِ حقیقت بیں حرفے ز کتاب اَولیٰ در بزمِ سخن سنجاں بے علم مزن حرفے بے طاقتِ دانائی ناگفتہ جواب اَولیٰ آں چشم کہ می بیند جز چہرۂ جانانہ محرومِ نظر بہتر، آسودہ بخواب اَولیٰ از بزمِ ریاکاراں بگذشت نصیر آساں ایں رندِ خراباتی بدنام و خراب اَولیٰ (عرشِ ناز)۔۔۔
مزیداے کہ نامت بر زبانِ ما غریباں ہر دمے وے کہ یادت مُونسِ ہر بیدلے در ہر غمے از جمالِ رُوئے تو جمعیّت ِ صد جان و دل دز پریشانیِّ زلفِ تُو، پریشاں عالمے از خطا شرمندہ ام لطف بفرما اے کریم! رشحۂ ابرِکرم، موجے نہ کاہد از یمے ساقیم آں بادہ اندر کاسۂ جاں ریختہ درنگاہِ مستِ من شُد چُوں خزف جامِ جمے خود بِگو چُوں عُرضہ دارم بر تُو حالِ شوقِ دل نامۂ من تنگ دامن ، نامہ بر نا محرمے ناوکِ تُو چُوں کہ باشد چارۂ زخمِ جگر اے خوشا صیدیکہ از تیرِ تُو یابد مرہمے جاں بلب آمد نصؔیر از فرقتِ دلدارِ خویش زندگی یا بد اگر بیند رُخِ آں ہمدمے (عرشِ ناز)۔۔۔
مزیددیدۂ ما ہر زہ گردِ جلوۂ گلزار نیست خود گلستانیم مارا با گلستاں کا ر نیست در نگاہِ ما نگنجد عشوۂ رنگِ دوئی، ماسوا را در دلِ وحدت پرستاں بار نیست حُسنِ کامل بے نیاز از منّتِ مشّاطگیست کاملاں را احتیاجِ جُبّہ و دستار نیست قدرِ گُل بلبل بداند قدرِ جوہر جوہری در نگاہِ زاغ و کر گس وَقعتِ گلزار نیست دانہ را آخر بہ ہمّت می کشد مورِ ضعیف ہیچ کارے پیشِ اربابِ ہمم دشوار نیست خار و خس راہم کند سیراب ابر ِنو بہار رحمتِ حق محض بہر ِمردِ خوش کردار نیست چشمِ بلبل لائقِ دیدارِ رُوئے گُل بود ہر نظر شائستۂ دیدِ جمال ِ یار نیست از زباں گویا تراست آرے نگاہِ کاملاں اہل ِ معنیٰ رابہ محفل حاجت ِ گفتار نیست ہر کہ اُوکل شد پیندار ش چو طُوطی رازداں ہرکہ پیماید قوانی رومی و عطّار نیست برنہ تابی جلوہ اش، عکسِ جمالش رابیاب چوں بہ احمدﷺ گم شدی، دیدِاَحَد دشوار نیست کافر ِ عشقم بہ قولِ حضرتِ خسرو، نصی۔۔۔
مزیدغنی شدیم ز جاہ و جلالِ شاہانہ بس است فخرِِ غلامیِّ پیرِ میخانہ بہ پیشِ چشمِ تو ہیچ است جام و پیمانہ نثارِ نیم نگاہت ہزار میخانہ تُو ہمچو شمعِ فروزاں عِذار افروزی بہ گِردِ رُوئے تو گردم مثالِ پروانہ خرو حجاب و جنون است بار یابِ حضور! اگر تو واقفِ رمزی، مباش فرزانہ ز حُسن تُست نمایاں جمال وجلوۂ حق حدیث ِ شمس و قمر پیشِ رُویت افسانہ ہزار فتنہ ز موجِ خرامت انگیزی بہ صحن ِ گُلکدہ مخرام بیش مستانہ ز چشمِ غیر نہاں باش و دلبرانہ درآ بہ انتظار گہِ چشمِ، بے حجابانہ جنون ِ ہوش و خرد راز مغز بیروں کن بپائے یار بنہ عقل و ہوش نذرانہ براہِ میکدہ یاراں کنید تدفینم زہے نصیب شوم خاکِ راہِ میخانہ مراں ز بار گہِ خویشتن مرا ہر گز کہ آمدم بہ درِ تُو نیاز مندانہ نصیؔر فاش مگو حرفِ راز در محفل کہ بس بلند شدی در طریقِ رندانہ (عرشِ ناز)۔۔۔
مزیداگر است در دلت آرزو کہ نظر بخوش نظرے رسد بحریم ِ جلوۂ خود نشیں کہ ترا ازو خبرے رسد شبِ تارد گریۂ مستقل منم و کشا کشِ زخمِ دل بہ امید ِ آنکہ ستارہ اے سرِ مطلع سحرے رسد خبرے نیامدہ از قفس زمآل ِ طوطِی خوش نَفَس مگر اہتمام ِ گزندِ اُو بہ غُبار ِ مُشتِ پرے رسد مئے جُستجو نہ چشیدہ ای بہ تجسُّسے نہ خمیدہ ای توُ بہ فہمِ خود چہ رسیدہ اے کہ بہ کُنہ ِ تو دگرے رسد بہ نگاہِ پُر ہوسانِ تن چہ تمیزِ آدم و اہرمن پئے امتحاں بہ عیارِ فن مگر آنکہ دیدہ درے رسد چہ کشی مذلّت ِ مُبہمے بہ تلاشِ کوثر و زمزمے بدہش زگریۂ شب، نمے کہ بہ نخلِ دل ثمرے رسد مدد اے کرشمۂ آرزو کہ نصؔیر در رہِ جُستجو نَفَسے کشد، سخنے زند، قدمے نہد، بہ درے رسد (عرشِ ناز)۔۔۔
مزیدچہ سخن رسید ز شورِ دل بہ لبانِ زمزمہ سازِ من کہ بہ خلق رفتہ قیامتے زنوائے سینہ گدازِ من چہ طلسمِ حیرتِ مُطلقم، چہ فسونِ عقلِ مجرّدی نہ بمن رسد تگ و تازِ تو نہ بتو رسد تگ و تاز ِ من مخروش پیشِ من ایں قدر بہ غرورِ نعمتِ سیم وزر کہ بلندیِ سرِ آسماں نرسد بہ گردِ نیازِ من نہ من آنچناں کہ بتو رسم نہ تو آنچناں کہ بمن رسی تو و بزمِ عشرت و عافیت من و نالہ ہائے درازِ من شدہ ام ز جلوۂ دوست پُرپس ازیں مراہمہ اُوشَمُر کہ شرارِ برقِ حقیقتش ہمہ، سوخت طُورِ مجازِ من عبث است ذکرِ مئے دَنی بگذار ایں ہمہ پُر فنی بنشیں کہ یک دو قَدَح زنی ز نگاہِ بادہ نوازِ من بہ قضائے مُفتیٔ رنگ و بُوبہ کرشمہ ہاہمہ کردہ خُو چہ تو وچہ جلوۂ نازِ توچہ من وچہ رنگِ نیازِ من نہ نِہم بہ عظمتِ آسمان سرِ مُحتشَم بہ درِ خساں کہ نداد درسِ تملّقم ز ازل معلمِ نازِ من بہ سُرورِ دیدۂ سُر مگیں نگہے کرشمہ در آستیں بہ خمِ دو کاکلِ عنبریں کرم ۔۔۔
مزیدتَعالَی اللہ چہ زیبا بر سرِ محفل نَشَستستَش تُو گوئی جان و ایمان و دلِ عالم بد ستستش جنوں درکارِ خود ہشیار از فیضِ نگاہِ اُو خرد رم خوردۂ جامِ رحیق ِ چشم ِ مستستش کجا اغیار و اعدا خویش را بیگانہ می بینم کہ از پیوستنش بس و حشت افزا تر گَسستستش ز یادِخود مدہ آوارۂ دشتِ محبّت را بجان ِ تو کہ یادِ تو متاع ِ بُودو ہستستش دلِ عاشق در آشوبِ ملامت آنچناں ماند کہ صیّاد است و از ناوک زبوں صیدے بہ ثشستستش خِضَر در سبزہ خطّش بہار زندگی جوید مسیحا نیم جاں در یاد ِلعلِ مے پر ستستش ز افسوں کاریِ مہر و عتابش سخت حیرانم کہ ازوے در جہانِ دل گُشادِ کارو بستستش چہ دریا بند ایں صورت پرستاں ذوقِ آں رندے کہ مثل موج صد وار فنگی ہا در شکستستش نہ وار ستست از پیکانِ چشمِ مستِ اُو صیدے ز دام ِ طُرّہ َ پُر خَم کرا یارائے جَستستش جہانِ گُل رُخاں مخمورِ چشم ِ مے پر ستستش نہ گُنجد در بیاں با رفعتِ آں مردِ حق۔۔۔
مزید