سرِ لوحِ مُصحف رُخ گُشا کہ بہارِ صبحِ دمیدہ ای کر مے کہ یُوسفِ رحمتی، نظرے کہ دولتِ دیدہ ای ہوسِ نیازِ ہر آستاں نہ کشد بہ ہر زہ گدائیم بہ غیار ِ راہِ تو قانعم تو اگر ز من ببریدہ ای پر وبالِ سعیٔ عبث مزن بہ عبور ِ بام ِ الُوہیت بوفائے حقِّ عبودیت کہ بہ فکرِ سگ نرسیدہ ای نفسے بمشقِ خود آگہی نظرے گُشا و بخود نگر کہ امینِ جلوۂ سرمدی کہ بہارِ حُسنِ ندیدہ ای چہ بلا ربودۂغیرتی کہ بجذبِ پُر اثرِ نَفَس تب و تاب ِ جوہرِ رنگ و بُو ز دماغِ غُنچہ کشیدہ ای ستم است ایں روشِ جُنوں کہ ز خود فریبی پر فُسوں نظرے بہ اُو نہ گشودی و نَفَسے ز خود نر میدہ ای نہ بچشمِ تو اثر ِنمے، نہ بسینہ ات خلشِ غمے چہ تشخّصی چہ تعیّنی کہ بداغ ِ دل نہ پتیدہ ای غمِ چشم و کاکل ِ این و آں پئے تست جائے ندامتے تو کہ جیب ِ ہستی خویش را بجنون ِ خود ندریدہ ای چہ قدر بخواہشِ ماسوا، رمِ تُست ہر زگی آشنا۔۔۔
مزیدچہ دلے کہ مستِ طرب نشد ز دو چشِم بادہ بجامِ تو چہ قیامت است کہ ست نزد ز خرام ِ فتنہ گامِ تو خمِ زلف تست مرا اماں سرِ کُوئے تست بہارِ جاں نروم بہ طُور ِ تجلّیے ز درت، بہ عظمتِ نامِ تو زفسوں خرامئ خود خجل ہمہ غرقِ حسرت ِ دیدنت خبر ے کہ کرد بہ آہواں ز بہار ِ موجِ خرامِ تو بمقام صُلح رسیم کَے، تُوبہ زہد و من بہوائے مے بتاملّے مژہ باز کن چہ جواب ِ من، چہ سلام ِ تو چہ بساطِ ذرّۂ ناتواں چو سمندِ اخضرِ آسماں بہ فُسوں عنانیِ کہکشاں نرسد بہ گردِ خرامِ تو دل من بہ نشّۂ معنوی شدہ مستِ بادۂ سرمدی تو کجا و یاد ِ من از کجا دو جہاں فدائے پیام تو اگر از تو مہر بریدہ ام وگر از درت برمیدہ ام کرمے بمن کہ رسیدہ ام بحریمِ رحمت ِ عامِ تو تُو و مشقِ زینت و آئنہ پسِ پردہ باہمہ آبرو من و چشم و کوئے ملامتے بہ اُمیدِ جلوۂ بامِ تو خم و پیچِ موجۂ سطحیم چہ زنم دم از عُمق آگہی قمرِ سپہرِ تقدّسی، چہ، رسم۔۔۔
مزیدباچہ ناز اے سَروِ زیبا باچہ رفتار آمدی رونقِ گُلہا شکستی چوں بہ گلزار آمدی صید خواہی کرو صدہا مُرغِ دل اے نازنیں! در گلستاں باکمندِ زلفِ خمدار آمدی چوں تو اندر خانہ بودی خانہ بر انداختی یک جہاں دیوانہ کردی چوں ببازار آمدی دردِ دل شُد راحتِ جاں اے بُت ِ عیسیٰ نَفَس! از کرم چوں بر سرِ بالینِ بیمار آمدی وا نمودی حُسنِ خود در جلوہ ہائے رنگ رنگ گاہ بر منبر شدی گہہ بر سرِ دار آمدی لالہ گشتہ پا بہ گِل ، گُل، از رخت ماندہ خجل اے سرت گردم بایں خوبی بہ گُلزار آمدی باورم آمد کہ عُمر ِ رفتہ ہم آید بباز تا تو یارِ بے وفا در خانۂ یار آمدی از غمِ عشق بُتاں آزاد بودی در جہاں اے دلِ ناداں بُزلفش خود گر فتار آمدی کارِ مرداں روشنی و گرمی است۱؎ آرے نصؔیر بزمِ یاراں گرم کردی چوں بہ گفتار آمدی (عرشِ ناز) &nb۔۔۔
مزیدعاشقاں را عزّو شانے دیگر است شوکت و اجلال و آنے دیگر است آنکہ کردہ صیدِ خود مرغِ ولم آں کماں ابرو جوانے دیگر است داستانِ دل ز دل دلبر مپرس داستانش، داستانے دیگر است شاد از وصلیم و ناشاد از فراق گلشنِ ما را خزانے دیگر است اے کہ بینی بر لبم موجِ نشاط در ولم آہ و فغانے دیگر است نے گذر آنجا گمان و وہم را محوِ حُسنت را جہانے دیگر است تُو قدم بنہی گر از راہِ کرم ایں زمیں ہم آستانے دیگر است سادہ دلہا را کند غارت ز حُسن رہزن ِ ایں رہ جوانے دیگر است شد مکانِ دل خمِ زلفِ بتُان ہر مکینے را مکانے دیگر است از دکانِ جَو فروشاں جُو طلب دُرِّ معنی ٰ از دکانے دیگر است در طریق ِ جستجوئے بے نشاں بے نشاں گشتن نشانے دیگر است زہدو تقویٰ، حسن وخوبی ، علم وعشق مہرٰؔ ما را آسمانے دیگر است بہرِ تفہیمِ کلامِ ما نصؔیر نکتہ سنجے، نکتہ دانے دیگر است (عرشِ ناز)۔۔۔
مزیدخمسہ بر غزل ِ حضرتِ سعدؔی شیرازی بر سفر اے ماہِ زیبا می روی کردہ ویراں شہرِ دل را می روی عالمے ہمراہ و تنہا می روی سردِ سیمینا بصحرا می روی سخت بے مہری کہ بے مامے روی پیر و برنا بستۂ گیسُوئے تو مست کردہ اہلِ دل را بُوئے تو قبلۂ دل ، کعبہ جاں کوئے تو اے تماشا گاہِ عالم رُوئے تو تو کجا بہرِ تماشا مے رومی قلبِ ناشاداں زیک حرفِ تو شاد تا ابد گلزار ِ حُسنت تازہ باد اے کہ دیدارِ تو نَیل ِ ہر مُراد گر قدم بر چشمِ خواہی نہاد دیدہ بر رہ می نہم می روی اے وجودت در حسیناں معتبر چہرۂ تو باعثِ عیدِ نظر آئنہ گوید کہ اے رشک ِ قمر گر تماشا می کنی در خود نگر کے بخوشتر زیں تماشا می روی تُو کہ در خوبی زخوباں بر تری خود حجابِ حُسنِ خود را می دری بے نقاب از چشمِ عالم بگذری رُوئے پہناں دارد از مردم پری تو پری رُو آشکارا می روی جان و دل ہموارہ خاطر خواہِ تست ویں نصیؔرِ خستہ خاکِ راہِ تُست ہمچو اُو صد۔۔۔
مزیدخمسہ بر غزلِ مولانا ہلالی رحمۃ اللہ علیہ اَستر آبادی از حُسن تو اُفتادہ چہ شورے بہ زمانہ عالم ہمہ جویائے تو اے دُرِّ یگانہ ہر کس ز تو دارد بہ لبِ خویش فسانہ اے تیرِ غمت را دل ِ عُشّاق نشانہ خَلقے بتو مشغول و تو غائب ز میانہ از دردِ تو دارم بہ دلِ خویش خزانہ فارغ شدہ از عزّت و ناموسِ شہانہ فریاد وشم بہر تو شیرینِ زمانہ مجنون صفتم در بدر و خانہ بخانہ شاید کہ بہ بینم رُخِ لیلےٰ بہ بہانہ دیوانۂ تو ہستم و بیگانہ ز غَیرم مانندِ صبا بہرِ تو اے لالہ! بہ سیَرم در ذوقِ تمنّائے تو پرّاں شدہ طَیرم گہ معتکف مسجد و گہ ساکنِ دَیرم یعنی کہ تُرا می طلبم خانہ بخانہ باطعنہ و تشنیع مرا نیست سروکار گردم پئے آں یار بہر کوچہ و بازار باشد کہ رسم در حرم ِ دوست بہ یکبار حاجی بہ رہِ کعبہ و من طالبِ دیدار اُو خانہ ہمی جوید و من صاحب ِ خانہ بنگر نصؔیر آں کہ شہیدِ کرمِ تُست آسودگئی اُو ز نویدِ۔۔۔
مزیدخمسہ بر غزل ابو المعانی میر زا عبد القادر بیدل رحمۃ اللہ علیہ بہ طُوفان ہائے دریا گوہرِ غلطاں شود پیدا بشامِ تیرگی ہا کوکبِ رخشاں شود پیدا پس از صد خار، بر شاخے، گُلِ خنداں شود پیدا کجا الوان ِ نعمت زیں بساط آساں شود پیدا کہ آدم از بہشت آید بروں تا ناں شود پیدا چرا در کسبِ آں ہر دم کنی تو سعئ لا حاصل با الآخر تا کجا حرصش کنی چوں مردِ لا یعقل جِنیں وش از فریبِ اُو فرومانی، چو خر در گِل تمیزِ لذّت ِ دُنیا ہم آساں نیست اے غافل چو طفلاں خوں خوری یک عمر، تادنداں شود پیدا بہ جُز نا کامی و حسرت نیابی ہیچ در دُنیا ازیں منزل گہِ حرص و ہوا بر بند محمل را مبادا در جہاں از الفتِ ہستی شوی رسوا اماں خواہ از گزندِ خلق در گرم اختلاطی ہا کہ عقرب بیشتر در فصل ِ تابستاں شود پیدا سحابِ تیرۂ غمہا بہ گیتی آسماں آرد زبارانِ حوادث اہلِ عالم را بیا زارد بہ کشتِ جان و دل ابرِ مصائب پے بہ پے با۔۔۔
مزیدخمسہ بریک غزلِ فارسی پیکرِ اعجاز! قربانت شوم گوہرِ ممتاز! قربانت شوم گلبنِ صد ناز! قربانت شوم اے بُتِ طنّاز! قربانت شوم اے سراپا ناز! قربانت شوم حُسنِ بے انباز! بنما جلوہ اے شاہِ خُوباں! باز بنما جلوہ اے باہزاراں ناز، بنما جلوہ اے تُو بہ ہر انداز بنما جلوہ اے من بہ ہر انداز قربانت شوم روئے خُوبِ تو پسند ِ جان و دل دُوریت وجہِ گزندِ جان و دل تارِ مُوئے تُست بندِ جان و دل حلقۂ زلفت کمند ِ جان و دل اے کمند انداز قربانت شوم در رہت اِستادہ کا ہیدم، ولے جَبہَ را ہر چند سائیدم ، ولے بر کر مہائے تو نازیدم ، ولے گِردِ کُویت من بگردیدم ، ولے ایں چَنیں من باز، قربانت شوم من نصیؔرِ عاجزم، غوثِ رحمۃ اللہ علیہ جلی! بے نوا و ناقصم، تُو کاملی دستِ تو دستِ نبی ﷺ دست ِ علی اے کہ پائے تو بدوشِ ہر ولی اے بپائے ناز، قربانت شوم (عرش ناز)۔۔۔
مزیدخمسہ بر غزل ِیکے ا ز اہل ِ نسبتس باغم و دردِ محبّت سرو کارے دارم ہست صد داغ بہ دل، باغ و بہارےدارم عزِّ شاہی برہش گرد و غبارے دارم قصرِ جنّت چہ کنم کوچۂ یارے دارم ترسِ دوزخ چہ کنم رُوئے نگارے دارم نقش بر لوحِ دلم شد خد و خالِ لیلیٰ وقف شد دیدۂ شوقم بجمالِ لیلیٰ از خودم بے خبر و محوِ خیالِ لیلیٰ ہمچو مجنوں بہ تمنّائے وصالِ لیلیٰ روزو شب چشم سُوئے ناقہ سوارے دارم اُو نہاں در دل و من خانہ بخانہ جویم پا ز سر ساختہ و راہِ محبّت پویم ہستیم نیست شدہ، عکسِ جمالِ اُویم ہمچو منصورِ زماں فاش اناالحق گویم شکر صد شکر کہ سر لائق ِ دارے دارم دیگراں راست بدل حسرت و داغِ جنّت من ندارم سرِ سودا و دماغِ جنّت نے مرا فرصت ِ نار و نہ فراغِ جنّت ہمچو زاہد نہ کنم خواہش ِ باغِ جنّت خوشتر از باغِ جناں کوچۂ یارے دارم اے نصیؔر از دلِ من محو شدہ رنج و خوشی دارم از خلقِ جہاں و حشت و بیگانہ وشی روز و ش۔۔۔
مزیدخطاب بہ مُسلمِ فرنگی منش اے مُسلم از افرنگ و زبد مذہبیاں خیز با جذبۂ حُبِِّ نبویﷺ نعرہ زناں خیز اے زندہ دل از محفلِ افسردہ دلاں خیز تا چند بہ خاکِ در، دُونانِ جہاں، خیز گر صلح نہ ورزند بہ شمشیر و سناں خیز از خوابِ گراں خواب ِ گراں خواب ِ گراں خیز در سینۂ تو جلوۂ یک ذات نہانست از چشمک ِ تو کون و مکاں لرزہ بہ جانست از قوّتِ بازوئے تو شورے بہ جہانست ہر طفیلِ دبستانِ تو مردِ ہمہ دانست در شوقِ طواف حرمِ حق نگراں خیز از خواب ِ گراں خواب گراں خواب گراں خیز از وضعِ فرنگی چو زناں مستِ خرامی بر شیوۂ اسلاف کنی تند کلامی اے وائے بہ بیگانہ شدی نا صرو حامی بر پُشت نہادی روشِ رومی و جامی با بالِ یقیں از قفسِ وہم و گماں خیز از خواب ِ گراں خواب ِ گراں خواب ِ گراں خیز گفتارِ عبث مشغلۂ روز و شبِ تُست درنقلِ سخن ہائے متیں بستہ لبِ تُست مردودِ خرو شیوۂ ترکِ ادب ِ تُست بر گشتہ ز اسلاف ط۔۔۔
مزیدبرائے ذوقِ دانشورانِ علم وفن خوش است کاکُل و چشم و دو ابروئے دلبر یکے کمند و دُوُم نرگس و سِوُم خنجر بود برائے ولم یکے بلا و دُوُم فتنہ و سِوُم محشر بہ چشم اہلِ وفا یکے قشنگ و دُوُم دلکش و سِوُم خوشتر چہ ہست بہرِ زناں یکے حیا و دُوُم عصمت و سِوُم چادر بہ شرعِ مصطفوی ﷺ یکے طراز و دُوُم زینت و سِوُم زیور برائے مرد بود یکے جہاد و دُوُم نصرت و سِوُم کشور چہ خواہد از مرداں یکے حنین و دُوُم خندق و سِوُم خیبر طسلب کند ز سپاہ یکے حسین و دُوُم جعفر و سِوُم حیدر بہ رزمِ تیر و سناں یکے شجیع و دُوُم اشجع و سِوُم صفدر ز جنگ جو خواہد یکے خروج و دُوُم طاقت و سِوُم لشکر دہد بہ اہلِ وفا یکے شعور و دُوُم جرأت و سِوُم رہبر بہ غازیاں باشد یکے سلاح و دُوُم مِغفر و سِوُم مَعبر بود بچشمِس عدد یکے خدنگ و دُوُم و سِوُم نشر فرو برد در دل یکے نگاہ و دُوُم قربت ساقی و سِوُم دلبر بیاد می آرد یک۔۔۔
مزیدقلمر و ِ نعت کے نامور شاعر اور میرے کرم فرمابزرگ دوست جنابِ حافظ مظہر الدین صاحب مظہر کی یاد میں مظہر الدّیں، نعت گوئے نامور محرمِ رمزِِ سخن، عالی نظر سینہ اش عشقِ نبیﷺ را جلوہ گاہ آں حق آگاہ و معارف دستگاہ کرد بالا در ادب معیارِ نعت اشک ہایش غازۂ رُخسارِ نعت داشت کیفِ نعت خوانی مُستقِل نعرہ زن با درد مندی ہائے دل آں ہمہ سوز و ہمہ ذوق و سُرور جان ِ اُو سرمایہ اندوزِ حُضُور دانش از اشکہا ہموارہ تر ذکر و فِکرش مِدحتِ خیر البشرﷺ در نگاہِ اُو جمالِ مصطفیﷺ ذہنِ اُو محوِ خیال ِ مصطفیﷺ شادماں اندر ثنائے شاہِ ﷺ دیں بُود مقصُودش رضائے شاہِ ﷺ دیں دید مش در یادِ احمدﷺ نعرہ زن ہم بہ تنہائی و ہم در انجمن منقطع بود از علائق رشتہ اش گشتہ از اربابِ ثروت دستکش داشت عجز و انکسار ِ بر ملا با غلامانِ رسُسولِ مجتبیٰ ﷺ چشم لُطف از فقر جاہاں داشتے اجتناب از کج کلاہاں داشتے ربط با رُومی&n۔۔۔
مزید